• Dan Penrod'un 2004 tarihli Makalesi'nin Türkçe diline çevrimidir.[1]
  • Ayrıca Bağlamı daha iyi açıklayabilmek için, farklı kaynaklardan ekler içerir.
  • Makale sonunda alıntı yapılan kaynaklar bulunmaktadır.

Aikido tekniklerine sıklıkla waza 技 (Japonca teknik, sanat veya beceri anlamında) denir. Aikido eğitimi, esas olarak, serbest türde bir alıştırma yerine, önceden düzenlenmiş formları(kata) uygulayan iki kişinin pratik yapması üzerine kuruludur.
Her bir harekette ortak olan model şu şekildedir. Tekniği ilk olarak yapan kişi (uke) , tekniği uygulayan kişiye (tori 取り veya shite 仕手, (aikido stiline bağlı olarak) ayrıca (nage 投げ  (bir atma tekniği türü) de diyebiliriz.) karşı bir saldırı başlatır. tori veya nage ise yapılan bu atağı bir aikido tekniği ile etkisiz hale getiren kişidir.[2]

Aikidoda hareketler genellikle 4 kelime ile kategorize edilir; Irimi, Tenkan, Omote ve Ura. Bu 4 kelime, herhangi bir saldırıya karşı yapılan savunmayı tanımlamaya yardımcı olmak için kullanılabilir. Bu kelimelerin anlamını ve kullanımını açıklığa kavuşturmayı ve bu terimler arasındaki ince ilişkiyi açıklamayı umuyorum.

Başlamadan önce, "nage" ve "uke" kelimelerini tekrar tekrar kullanacağımı belirtmeliyim. Konuya yabancı olanlar için "nage" saldırıya uğrayan ve rakibini fırlatan kişidir ve genellikle "uke" tarafından yapılan saldırıyı, fırlatma, kıpırdayamaz hale getirme veya etkisiz hale getirme ile karşılar. Uke ise saldırıyı başlatan kişi anlamına gelir ve daha spesifik olarak, ilk saldırısından sonra fırlatılan kişidir.

Bazı temel tanımlarla başlayalım. Hangi kelimelerin fiil, hangi kelimelerin zarf olduğuna dikkat etmelisiniz. Bu hareketlerin arasındaki ilişkiselliğe dair ilk ipucudur.

İrimi: fiil. Girmek, ukenin eksenine duğru hareket etmek.  Ukenin hareketine bağlı olarak, nage'nin yaptığı karşı hareketi ifade eder. Nage, bir saldırı aldığında uke'ye doğru bir hatta girer. Irimi, düz bir çizgi sembolü ile temsil edilir.

Tenkan: fiil. Dönmek. Uke'nin saldırı hareketine cevap olarak nage'in yaptığı hareketi ifade eder. Nage'ye, uke tarafından saldırı yapıldığında, ön ayağı üzerinde dönerek ve arka ayak ile 90 ila 180 derecelik bir yarım daire çizerek dairesel bir hareketle döner. Tenkan, dairenin sembolü ile iyi temsil edilir.

Omote: zarf. Önünde, öne. Uke ve nage'in konumsal ilişkisini ifade eder. Nage, bir hareketi yaparken uke'nin önüne geçer.

Ura: zarf. Arka tarafına, arkasına. Uke ile nage'in konumsal ilişkisini ifade eder. Nage uke'nin arkasına geçer.
Ura bazen uke'nin öndeki eli veya ayağının dışındaki veya arkasındaki alan olarak tanımlanırken, omote, uke'nin öndeki eli veya ayağının içindeki veya önündeki alan olarak görülür. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli şey, zarf olarak omote ve ura'nın irimi ve tenkan fiillerini tanımlamasıdır.

Bazen kullandığımız bir 3. fiil var ki, bundan kısaca bahsedeceğim ve bu tartışmanın kapsamı dışında bırakacağım.

Kaiten: zarf. Kabaca döndürmek, eksen çevresinde dönmek olarak tercüme edilebilir. Uke 180 derece döndüğünde uygulanır ancak arka ayağın 180 derece yarım daire çizdiği tenkanın aksine, kaitende ayaklar hareket etmez. Ayaklar yerinde döner ve kalça ile ters yöne dönüş hareketi yapılır. Kaiten,  kalça ile eksen çevresinde dönerek atış olan kaiten nage'de kullanılır. Ayrıca, nage'in, uke'nin bulunduğu istikamete(yöne) uyumlanması için irimi ile birlikte sıklıkla kullanılır.

Irimi ve tenkan'ın dairesel olarak zıt olduğunu fark etmek önemlidir. Omote ve ura da zıttır. Omote ve ura x eksenini, irimi ve tenkan ise y eksenini paylaşır. Pusula şeklinde bakıldığında irimi kuzey, tenkan güney, omote batı ve ura doğudur. Bu pusula modeli, yalnızca 4 pusula yönünü değil, daha da önemlisi aralarındaki 4 dairesel çeyrek hareketini odak noktasına getirir; irimi omote, irimi ura, tenkan omote ve tenkan ura.

  • Irimi omote: Nage uke'nin önüne girer.
  • Irimi ura: Nage uke'nin arkasına geçer.
  • Tenkan omote: Nage uke'nin önüne doğru döner.
  • Tenkan ura: Nage, uke'nin arkasına doğru döner.
  • Bu çeyrek daire alanları, bir aikido tekniğinde hareketi doğru bir şekilde tanımlamak için kullanılabilir. Bir aikido hareketini tanımlamak için kullanılan sözdizimsel yapıya bakalım.
syntax: <attack> <quadrant movement> <throw> <quadrant movement>
example:<yokomen uchi> <tenkan omote> <shiho nage> <tenkan ura>

> sözdizimi: saldırı -> çeyrek dairede yapılan hareket -> fırlatma -> çeyrek dairede yapılan hareket
> örnek:yokomen uchi -> tenkan omote -> shiho nage -> tenkan ura

Resimdeki ilk çeyrek dairede bulunan hareket türü, nage'in saldırıyı nasıl aldığını açıklar. Resimdeki ikinci çeyrek dairedeki hareket, nage'in uke'yi nasıl fırlattığını açıklar. Buradaki örneğimizde, nage saldırıyı (kafaya çapraz vuruş-yokomen uchi) bir tenkan omote ile veya uke'nin önüne dönerek karşılıyor. Sonra nage, tenkan ura kullanarak veya uke'nin arkasına dönerek bir shihonage (4 yöne atış) ile rakibini fırlatıyor.

İnsanların "yokomen uchi shihonage tenkan" gibi bir şey söyleyerek terimleri kısaltmaları nadir değildir. Bu açıklama doğru olmakla birlikte, kesin değildir. Yokomen uchi shihonage tenkan yapmanın birden fazla yolu vardır. Spesifik olarak, 4 yol vardır. Nage, saldırıyı (yokomen uchi) tenkan omote veya tenkan ura ile karşılayabilir. Ayrıca, nage bir tenkan omote veya tenkan ura hareketi (shihonage) ile uke'yi fırlatabilir.

Saldırıyı karşılamada uygulanabilecek 4 olasılık olduğundan (birinci çeyrek dairesel hareketlere bakın) ve atışı gerçekleştirmede uygulanabilecek 4 olasılık olduğundan (ikinci çeyrek dairedeki hareketlere bakın) sadece bir tekniğin 2 ^4 = 16 adet kombinasyonu olabiliyor.

Pratikte, her bir tekniğin belirli özelliklerine göre çok daha az şey yapılacaktır. Örneğin "Yokomen uchi shiho nage" söz konusu olduğunda, 4 olasılık olduğunu kabul ediyorum.

Diğer teknikler için kombinasyon sayısı farklı olacaktır. Tsuki kotegaeshi için kaç tane var? Ya da shomen uchi irimi nage. Bu hesaplamaları okuyucu için bir alıştırma olarak bırakacağım.

Bu modeli tam olarak tanımak için zaman ayırmak, bir anlambilim alıştırmasından daha fazlasıdır. Öğrencilerin zihnini olasılıklara açar ve öğrencinin daha önce hiç görmemiş olabileceği teknikleri keşfetmesi için bir araç sağlar.

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Aikido_techniques
[2] https://theaikidodojo.com/training/movements-of-aikido/
[3] Kenji Kumagai Sensei'nin Türkçe kitabı https://www.kitapyurdu.com/kitap/aikido-calisma-kitabi/99289.html